برای اندازه‌گیری درصد چربی بدن به روشهای مختلفی از جمله قوطه‌وری در آب، استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی و همچنین استفاده از کالیپر چربی‌سنج می‌توان اشاره کرد. در این مقاله به کلیاتی در خصوص چربی بدن پرداخته و در نهایت توضیحاتی در رابطه با استفاده از کالیپر چربی‌سنج خواهیم داد که یکی از آسانترین روشهای اندازه‌گیری چربی بدن میباشد.
چربی بدن چیست؟
میزان چربی بدن هر شخص به کل وزن وی را درصد چربی بدن یا body fat percentage می نامند و شامل دو بخش چربی ضروری و چربی اضافه یا زائد می باشد . چربی ضروری حداقل میزان چربی است که بدن برای بسیاری از اعمال حیاتی خود، از قبیل تنظیم دما، توانایی تولید مثل، کاهش شدت ضربه، تنظیم توازن مواد مغذی و حفظ سلامتی پوست، مو و ناخن، به آن نیاز دارد. این میزان چربی لازم برای مردان بین ۳ تا ۵ درصد و برای زنان به علت شرایط خاص هورمونی و بارداری بین ۸ تا ۱۲ درصد می باشد .
و اما چربی بیش از این میزان را چربیهای زاید می نامند که به دو صورت بافتهای چربی جمع شده در زیر پوست و یا به صورت چربی اطراف ارگانهای اصلی مثل قلب ، کبد و … می باشند . چربی زیر پوستی در تمام نقاط بدن وجود دارد و در بعضی از نقاط بدن مثل ران، زیر کتف و شکم با حجم بیشتری خود نمایی می کند . اما نوع دوم چربی که به آن چربی احشایی می گویند خطر ناک تر بوده و به سختی زدوده می شود. ممکن است علی رغم اینکه فرد لاغر است اما به مقدار زیاد از این نوع چربی داشته باشد. این نوع چربی به صورت مخفی است و نقش موثری در کاستن عمر افراد دارد.
اندازه گیری تناسب اندام
تا قبل از این ، شاخص BMI – Body Mass Index که از تقسیم وزن (کیلو گرم) به مجذور قد (به متر) به دست می آید برای اندازه گیری تناسب اندام پیشنهاد می شد ولی امروزه به دلیل خطاهایی که در این شاخص( به جهت مستقل بودن از ماهیچه ای بودن یا نبودن و همچنین استخوان بندی بدن هرشخص ) وجود دارد از روش اندازه گیری درصد چربی برای تشخیص تناسب بدن استفاده می شود.
انجمن تمرینات بدنی آمریکا جدول زیر را برای میزان چربی بدن ارائه داده است :
چگونگی اندازه گیری چربی زیر پوست و محاسبه در صد چربی بدن
برای اندازه گیری درصد چربی بدن روش های مختلفی شامل قوطه وری در آب ،استفاده از دستگاه الکترونیکی و استفاده از کالیپر چربی سنج وجود دارد .
در روش استفاده از چربی سنج که سهل الوصول ترین روش است می بایست در ابتدا ضخامت پوست در نقاطی که توضیح آن داده می شود را با چربی سنج
(caliper ) اندازه گیری کرده و با قرار دادن این اندازه ها در فرمول مربوطه درصد چربی بدن خود را محاسبه و سپس با استفاده از جدول فوق میزان تناسب اندام خود را بدست اورید .
نقاطی که باید اندازه گیری کنید
برای اندازه گیری دقیق باید ضخامت پوست خود را در ۷ نقطه از بدن که شرح آن ذیلا می آید را اندازه بگیرید
البته با دقت قابل قبولی می توانید به سه نقطه (آقایان: قفسه سینه،شکم و ران – خانم ها : عضله سه سر بازو،پهلو بالای کفل و ران )هم اکتفا کنید .
ناحیه سینه : یک خط مورب فرضی از زیر بغل تا نوک پستان در نظر گرفته وبرای مردان نقطه وسط آن و برای زنان نقطه ۳/۱ آن (نزدیک به زیر بغل) را انتخاب و در امتداد خط به صورت مورب پوست آن را با دو انگشت بگیرید.
زیر بغل : خطی را از مرکز زیر بغل به سمت پایین در نظر گرفته و در ارتفاع دقیقا زیر نوک پستان و در امتداد خط به صورت عمودی پوست را با دو انگشت بگیرید.
بالای کپل(پهلو): یک نیشگون مورب در پهلو و درست بالای برامدگی استخوان کفل
شکم: یک نیشگون عمودی حدود ۵/۲ سانت فاصله از ناف و در همان سطح
ران:یک نیشگون عمودی وسط فاصله بین زانو و ته ران
عضله سه سر بازو( پشت بازو):یک نیشگون عمودی وسط فاصله شانه و بازو از پشت بازو
زیر کتف( عضله پهن پشتی): یک نیشگون مورب درست زیر کتف
نکاتی مهم راجع به اندازه گیری چربی زیر پوست
• همیشه در حال ایستاده اندازه گیری را انجام دهید
• همیشه تمام اندازه گیری ها را در یک طرف بدن ( ترجیحا طرف راست ) انجام دهید
• با استفاده از انگشت چهارم و شصت پوست را بگیرید .نیشگونی که میگیرید به اندازه کافی عمیق باشد که لایه چربی را هم بگیرید ( البته نه آنقدر عمیق که عضله را هم بگیرید)
• نوک چربی سنج را درست در وسط جمع شدگی پوست قرار دهید .
• برای اندازه گیری دقیق تر هرنقطه را ۳ مرتبه اندازه گیری و سپس متوسط بگیرید.البته یک نقطه را سه مرتبه پشت سر هم نگیرید بلکه تمام نقاط اندازه گیری و سپس دو مرتبه دیگر تکرار کنید و در آخر از هرکدام متوسط گیری کنید .
• سعی کنید شرایط اندازه گیری و شخصی که اندازه های شما را می گیرد همیشه ثابت باشد.
چگونگی محاسبه چربی بدن با Caliper (چربی سنج )
برای اندازه گیری درصد چربی بدنتان لازم است که اعداد اندازه گیری شده را داخل فرمولی به شرح ذیل قرار دهید .
روش محاسبه چربی که بیشترین طرفدار رادارد معادله فرمول “جکسون- پالوکس” برای چگالی استخوان و فرمول ” سیریس” برای بدست آوردن چربی به شرح ذیل میباشد .
محاسبه درصد چربی برای آقایان
اندازه گیری به روش ۷ نقطه ای (اندازه گیری انجام شده در ۷ نقطه توضیح داده شده را بر حسب میلیمتر
با هم جمع کنید= SUM7)
| چگالی استخوانی = | ۱٫۱۱۲ – (۰٫۰۰۰۴۳۴۹۹ * SUM7) + (0.00000055 * SUM7²) – (۰٫۰۰۰۲۸۸۲۶ *سن) |
| درصد چربی = | [(۴٫۹۵/چگالی استخوان) – ۴٫۵] ۱۰۰ |
اندازه گیری به روش ۳ نقطه ای
| چگالی استخوانی = | ۱٫۱۰۹۳۸۰۰ – (۰٫۰۰۰۸۲۶۷ * SUM3) + (0.0000016 * SUM3²) -(۰٫۰۰۰۲۵۷۴ *سن ) |
| درصد چربی = | [(۴٫۹۵/چگالی استخوان) – ۴٫۵] ۱۰۰ |
محاسبه درصد چربی برای بانوان
انداازه گیری به روش ۷ نقطه ای (اندازه گیری انجام شده در ۷ نقطه توضیح داده شده را بر حسب میلیمتر با هم
جمع کنید= SUM7)
| چگالی استخوانی = | ۱٫۰۹۷ – (۰٫۰۰۰۴۶۹۷۱ * SUM7) +(0.00000056 * SUM7²) – (۰٫۰۰۰۱۲۸۲۸ *سن ) |
| درصد چربی = | [(۴٫۹۵/چگالی استخوان) – ۴٫۵] ۱۰۰ |
اندازه گیری به روش ۳ نقطه ای ( اندازه های گرفته شده از عضله سه سر بازو،بالای کفل و ران را به میلیمتر با
هم جمع کنید = SUM3)
| چگالی استخوانی = | ۱٫۰۹۹۴۹۲۱ – (۰٫۰۰۰۹۹۲۹ * SUM3) +(0.0000023 * SUM3²) -(۰٫۰۰۰۱۳۹۲ * سن) |
| درصد چربی = |